ایومه اوچون قایناغا باخین

[[فایل:İvme-gorseli.png|قابیق|ایومه، [[سورعت|سۆرعتین]] زامان‌لا دییشیم سۆرعتی‌دیر و سۆرعت گرافیگینده هر هانسی بیر نقطه‌ده،‌ او نقطه‌یه [[مماس]] خطین اگیمی (شیب) اولاراق تانیملانیر.]]
 '''ایومه'''، '''سۆرعتلنمه''' یا '''تعجیل''' (təcil) - ([[اینگیلیسجه]]: acceleration، [[فارسجا]]: شتاب)، [[فیزیک|فیزیک‌]]<nowiki/>ده سورعتین زامانا گؤره [[تؤره‌مه]]‌سی (مۆشتقّی) اولاراق تانیملانیر. بؤیوکلۆگو ²[[زامان]]/[[اوزاقلیق]] اولان بیر [[وئکتورئل]] [[نئچه‌لیک‌]]<nowiki/>دیر  و جیسمین ده، سورعتین ده و یؤنۆنۆن ده (جهت) شیدتلریندکی دییشیمی گؤستریر.اؤلچۆلن ایومه SI [[بیریم|بیریمی]] m/s² دیر.(²ثانیه/متر).

عومومی اولاراق ''ایومه'' سؤزجویو سورعت‌ده‌کی آرتیشا ایشله‌نیر و سورعت‌ده‌کی آزالیشا دا ''یاواشلاما'' دئییلیر. [[فیزیک|فیزیک‌ده]] سورعت وئکتورونداکی بیر دییشیم ایومه اولاراق قبول ائدیلیر: دایره‌سئل حرکت‌ده سورعت وئکتورونون یؤنون‌ده‌کی دییشیم ''مرکزجیل''(مرکزه دوغرو - مرکزه طرف) ایومه‌یه یول آچار. بۇ ایومه‌نین حیس ائدیلن میثاللاری‌نین  بیری ماشین‌ده اولارکن بیر دؤنۆومو دونمک زامانی‌دؽر کی مرکزجیل ایومه، مرکزجیل [[قووت‌]]<nowiki/>ایله اینسانؽ مرکزه دوْغرو چکیر.

ایومه سؤزجوگو کؤکن اولاراق «ایو iv» کؤکوندن گلیر و ایوَدی:عجله، ‭‮ایوَن:عجله‌ائدن، ایومک: عجله‌ائتمک کیمی کلیمه‌لرله عئینی عایله‌ده‌دیر.

کلاسیک مکانیک‌ده ثابت [[کوتله|کۆتله‌لی]] بیر جیسمین ایومه‌سی، جیسمه ائتکی ائدن خالیص قووت‌له اورانتیلیر(نیوتون‌ون ایکینجی یاساسی):
: <math>\mathbf{F} = m\mathbf{a} \quad \to \quad \mathbf{a} = \mathbf{F}/m</math>
فومول‌دا '''F''' جیسمه ائتکی ائدن نئت (خالیص) [[قووت]]، ''m'' جیسمین کۆتله‌سی و ''a'' دا جیسمین ایومه‌سینی تمثیل ائدیر.

اورتالاما ایومه، سۆرعتین وئکتورونداکؽ دییشیمین ''(Δv)'' گئچن سۆره‌یه'' (Δt) ''بؤلومودور. آنلیق ایومه ده،'' Δt ''صیفیرا یاخینلاشیرکن، چوف قیسا زامان آرالیقلاریندا، بلیرلی بیر نقطه‌نین ایومه‌سی‌دیر.

== بیرده باخ ==
* [[سورعت]]
* سارسؽم

== قایناقلار ==
<div class="reflist" style="list-style-type: decimal;">
<references /></div>

== ائشیک باغلانتؽ‌لار ==
* [http://www.unitjuggler.com/convert-acceleration-from-ms2-to-fts2.html Acceleration Calculator] Simple acceleration unit converter
* [http://measurespeed.com/acceleration-calculator.php Measurespeed.com - Acceleration Calculator] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101108131449/http://www.measurespeed.com/acceleration-calculator.php |date=2010-11-08 }} Based on starting & ending speed and time elapsed.

{{مین مقاله}}

[[بؤلمه:فیزیک]]
[[بؤلمه:Physical quantities]]
[[بؤلمه:Dynamics (mechanics)]]
[[بؤلمه:Kinematics]]
[[بؤلمه:ایومه]]